Debata poświęcona niematerialnemu dziedzictwu kulturowemu Pomorza odbyła się 9 października w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Jest to cykl spotkań w ramach pomorskich debat o kulturze pn.: kultura na pograniczu – pogranicza kultury. W Sali Kolumnowej Muzeum Narodowego w Gdańsku (ul. Toruńska 1) licznych gości powitał i przedstawił ideę Pomorskiej Debaty o Kulturze – Cezary Obracht-Prondzyński.

Dla każdego uczestnika spotkania przygotowano znakomicie wydany album formatu A-4 z opisami i kolorowymi zdjęciami, ukazującymi różne przykłady rozsianego po kuli ziemskiej niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wedle Powszechnej Deklaracji UNESCO o Różnorodności Kulturowej z 2001 roku, dziedzictwo, we wszystkich swych przejawach, powinno być zachowane, dowartościowane oraz przekazane przyszłym pokoleniom jako świadectwo doświadczeń i dążeń ludzkich, w celu wzbogacania twórczości w całej jej różnorodności oraz budowania prawdziwego dialogu między kulturami.

W albumie można wyczytać następujące sekwencje: Dzielimy ze sobą formy wyrazu kulturowego, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie, ewoluują w odpowiedzi na zmieniające się otoczenie i przyczyniają się do zapewnienia nam poczucia tożsamości i ciągłości. Niematerialne dziedzictwo kulturowe zależy od osób, których umiejętności oraz wiedza o tradycjach i zwyczajach przekazywana jest reszcie wspólnoty, kolejnym pokoleniom lub innym społecznościom. Aby dziedzictwo niematerialne było wciąż żywe, musi pozostać istotne dla danej kultury, być regularnie praktykowane i przyswajane w obrębie społeczności i pomiędzy pokoleniami. Społeczności same muszą brać udział w identyfikowaniu i definiowaniu swojego niematerialnego dziedzictwa kulturowego, bo to właśnie one decydują o tym, które praktyki stanowią część ich dziedzictwa.

W trakcie spotkania doszło do podpisanie listu intencyjnego w sprawie współpracy w zakresie badania i dokumentowania niematerialnego dziedzictwa kulturowego Pomorza oraz upowszechniania wiedzy o nim. List intencyjny został podpisany, na powyższym zdjęciu od lewej: Prezesa Instytutu Kaszubskiego – prof. Józefa Borzyszkowskiego, Rektora Uniwersytetu Gdańskiego – prof. Bernarda Lammka,  Marszałka Województwa Pomorskiego – Mieczysława Struka oraz  Dyrektora Muzeum Narodowego w Gdańsku – Wojciecha Bonisławskiego.

Wedle sygnatariuszy podpisanego listu, program ma mieć charakter przedsięwzięcia sieciowego, opartego na współpracy środowisk: samorządowego, naukowego, kulturalnego i pozarządowego.

Strony niniejszego Listu:

-  kierując się zapisami Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, ratyfikowanej przez Polskę w  2011 roku,

- odwołując się do pomorskich tradycji i doświadczeń w zakresie wspólnych działań na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego,

- uwzględniając bogactwo i zróżnicowanie tegoż dziedzictwa,

- uznając potrzebę jego rzetelnego rozpoznania naukowego, opisania, udokumentowania i upowszechniania,

- oraz kierując się poczuciem współodpowiedzialności za stan jego zachowania i troską o przekazanie go następnym pokoleniom postanawiają:

po pierwsze

Zainicjować i zrealizować szeroki program badań nad niematerialnym dziedzictwem kulturowym Pomorza w całym jego historycznym i współczesnym zróżnicowaniu, obejmujący aspekty:

• terytorialny (historyczno-kulturowe subregiony Pomorza oraz społeczności lokalne),

• grupowy (wspólnoty, które żyją w zwartych zbiorowościach, jak i rozproszone; autochtoniczne, jak i migracyjne; mniejszościowe, jak i składające się na społeczność polską Pomorza, uwzględniając także jej zróżnicowane korzenie regionalne),

• indywidualny (twórcy i ich biografie),

• przedmiotowy (np. muzyka, pamięć, obrzędy, obyczaje, rytuały, tradycje i przekazy ustne etc.),

• realny i wirtualny (sposoby przedstawiania, powielania i dokumentowania niematerialnego dziedzictwa kultury w sieci),

• instytucjonalny (procesy instytucjonalizacji w ochronie i upowszechnianiu niematerialnego dziedzictwa kultury).

po drugie

W oparciu o przeprowadzone badania oraz już posiadane zasoby wiedzy utworzyć stałe i nieustannie uzupełniane oraz rozwijane archiwum niematerialnego dziedzictwa kulturowego Pomorza. Dziedzictwo to ujmowane jest tu w sposób ciągły, jako niekończące się cykle tworzenia i reinterpretowania posiadanych dóbr kultury.

po trzecie

Strony wyrażają wolę inspirowania i wspólnego realizowania różnorodnych projektów, mających na celu upowszechnianie wiedzy oraz rozwijanie kulturowych praktyk, służących popularyzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego Pomorza.

W dziedzictwie tym strony widzą bardzo ważny zespół wartości, służący budowie poczucia tożsamości regionalnej wspólnoty. A jednocześnie postrzegają go jako istotny zasób promocyjny, mogący służyć budowaniu atrakcyjnej marki regionu.

po czwarte

Strony dołożą wszelkich starań, by wspierać lokalne i środowiskowe inicjatywy oraz przedsięwzięcia, mające na celu odnowę, rewitalizację, adaptację oraz popularyzację niematerialnego dziedzictwa kulturowego Pomorza.

Strony niniejszego listu intencyjnego deklarują otwartość na różnorodne środowiska i zapraszają je do współpracy na rzecz ochrony i upowszechniania pomorskiego dziedzictwa kulturowego.

po piąte

Szczególną uwagę strony poświęcą działaniom edukacyjnym, które winny wprowadzać młode pokolenia w unikatowe i specyficzne pomorskie dziedzictwo kulturowe.  

po szóste

Strony będą czynić starania, by wyjątkowe walory niematerialnego dziedzictwa kulturowego Pomorza zostały należycie wyeksponowane i spopularyzowane w Polsce, jak i poza jej granicami. W tym celu Strony deklarują rozwijanie szerokiej współpracy z różnymi środowiskami i instytucjami krajowymi i zagranicznymi, sukcesywnie poszerzając sieć kulturalnej kooperacji.

po siódme

W celu realizacji niniejszego Listu Intencyjnego, Strony będą podejmować wszelkie prawne i faktyczne działania, niezbędne do wykonania wymienionych w nim postulatów. W tym celu Województwo Pomorskie wskazuje  Muzeum Narodowe w Gdańsku – samorządową instytucję kultury, która w sposób ciągły będzie inspirowała, koordynowała, opiniowała i wspierała realizację celów założonych w niniejszym Liście Intencyjnym.

po ósme

• Niniejszy List stanowi wyraz woli podjęcia współpracy przez Województwo Pomorskie, Uniwersytet Gdański, Muzeum Narodowe oraz Instytut Kaszubski i nie rodzi zobowiązań finansowych dla żadnej z nich.po dziewiąte

Strony zgodnie wyrażają wolę rozszerzenia zakresu współdziałania wynikającego z bieżących potrzeb przy realizacji ustaleń niniejszego dokumentu.

Niniejszy List Intencyjny sporządzono w czterech jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron.

Miłym akcentem spotkania było uhonorowanie 84-letniej Jadwigi Grot z Kartuz odznaką „Zasłużony dla kultury polskiej”, w dowód uznania za jej popularyzację haftu kaszubskiego (na zdjęciu powyżej).

Wyświetlony też został film pt. „Chełmowski – szkic do portretu”, w scenariuszu i reżyserii Andrzeja Dudzińskiego. Film ukazuje zmarłego przed rokiem rodowitego Kaszubę, ludowego artystę rzeźbiarza w drewnie i malarza Józefa Czełmowskiego z Brus Jaglie, którego wystawa prac jest obecnie prezentowana w Bytowie i będzie upowszechniana w innych regionach kraju.

Podczas dyskusji były omawiane m.in. rola i zadania państwa w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz realizacji Konwencji UNESCO 2003. Było również można zobaczyć prezentację na temat stanu zachowania, problemów badawczych, wyzwań w zakresie dokumentowania, popularyzacji i wystawiennictwa niematerialnego dziedzictwa kulturowego Pomorza.

Organizatorem spotkania był Instytut Kaszubski, a partnerami: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Samorząd Województwa Pomorskiego, Uniwersytet Gdański, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie, Kaszubski Uniwersytet Ludowy w Wieżycy.

Wła-49

Fot. Włodzimierz Amerski